Oppervlakte- en kustwater

Kwaliteit water ondermaats

Kwaliteit oppervlaktewater ondermaats

Sinds de Kaderrichtlijn Water (KRW) werd goedgekeurd in 2000, hebben de wateractoren steeds beter afgestemd teneinde de kwaliteit van de waterlichamen te verbeteren. Zo verbeterde de toestand daarvan, en werd er ook meer kennis gedeeld en kwam er beter wederzijds inzicht in de systemen en de druk waar ze mee te maken krijgen. En toch, ondanks de grote inspanningen van alle Partijen om minder te verontreinigen, blijft de waterkwaliteit van het Scheldedistrict ondermaats omwille van de menselijke druk, deels uit het verleden, vanuit gezinnen, landbouw en industrie. De voornaamste oorzaken van die slechte waterkwaliteit liggen bij een teveel aan nutriënten, het gehalte aan opgeloste zuurstof evenals de concentratie van bepaalde stoffen die het milieu bedreigen (metaalmicropolluenten en andere micropolluenten, PAK, PCB, pesticiden en nieuwe stoffen).

In het Scheldedistrict wordt een groot deel van de oppervlaktewateren en aquifers in mindere of meerdere mate getroffen door diffuse verontreinigingen, afkomstig van de landbouw, steden, uit het verleden of andere bronnen. Zo kan het gebruik van minerale meststoffen of organische mest een bron zijn van watervervuiling door bodemerosie, afstroming, wind, infiltratie van regenwater, enz. De aantasting van oevers, vee dat ongecontroleerd naar waterlopen kan lopen, dit alles draagt bij tot de aantasting van de waterkwaliteit. In het Scheldedistrict vormen extreme gebeurtenissen zoals onweersbuien boven sterk verstedelijkte gebieden en de uitbreiding van de gespreide bebouwing ook belangrijke factoren in de waterverontreiniging.

Enkele jaren geleden begonnen alle oeverstaten en –gewesten te werken aan beheerplannen voor stikstof en de terugdringing van pesticiden, maar de verontreiniging van bepaalde waterlichamen, in het bijzonder het grondwater, blijft toenemen.

De aanpak van diffuse verontreiniging in het Scheldedistrict vormt een van de grootste uitdagingen. Onder de Partijen zal er verder worden uitgewisseld over de praktijken en kennis ter zake. De afgestemde bescherming van de watervoorraden en de watersystemen kan nog beter, mits samenhangende maatregelen aan weerszijden van de grenzen.

Kustwater, nog een grote uitdaging voor het Scheldedistrict

Door de sterke druk van menselijke activiteiten op het kustgebied van het Scheldedistrict is de fysisch-chemische en biologische kwaliteit van kust- en overgangswateren ondermaats. Omwille van de talrijke invloeden is er een sterke regionale, nationale en internationale samenwerking nodig, evenals coherentie bij de uitvoering van de kaderrichtlijn water (KRW) en de kaderrichtlijn mariene strategie (KRMS).

Het behoud en het herstel van de kustsystemen en de mariene wateren, evenals de bijbehorende beschermde gebieden, dit alles maakt deel uit van de grote uitdagingen in het district. De groei van het kusttoerisme, het watergebruik aan de kust (vrije tijd, vervoer en energie), alsook de stijging van de zeespiegel ingevolge de klimaatverandering, zullen een sterke impact hebben op het kustgebied. Die impact is te zien als verontreiniging van de zwemwaterkwaliteit, erosie, risico op overstroming vanuit zee, zoutwaterintrusie in de kustaquifers en de ecosystemen aan de kust. Ook de impact op het vlak van drijvend zwerfvuil, vrije vismigratie en eutrofiëring met verschijnselen zoals algenbloei, lijkt toe te nemen. Het is van belang dat de inspanningen inzake adaptatie aan de klimaatverandering afgestemd worden op deze van de kaderrichtlijnen (KRW–KRMS) om de goede toestand van kust- en overgangswateren te bereiken.

Het werk van de ISC ten behoeve van de oppervlaktewaterkwaliteit

De werkgroepen rond oppervlaktewaterkwaliteit

In de werkgroepen wordt afgestemd over de typering, opvolging van de monitoring en de ondernomen acties ten behoeve van de grondwaterkwaliteit. Voor oppervlaktewater onderscheiden we momenteel de volgende groepen:

De werkgroep “Monitoring – Homogeen Meetnet Schelde (HMS) “ besteedt aandacht aan zowel oppervlakte- als kustwater. Zoals de naam al aangeeft, zorgt hij voor afstemming van de monitoring en de opmaak van rapporten over de oppervlaktewaterkwaliteit: jaarverslagen en driejaarlijkse rapporten.

De voor vis en hydrologie specifieke aspecten (inclusief droogte- en overstromingskwesties) worden behandeld in de specifieke werkgroepen. De afstemmingsfiches oppervlaktewater worden momenteel opgemaakt en opgevolgd door de werkgroep coördinatie. Tot slot worden de kwesties inzake calamiteuze verontreinigingen besproken in de werkgroep met dezelfde naam.

Afstemmingsfiches oppervlaktewater

Om meer samenhang te krijgen aan weerszijden van de grens en te zorgen voor efficiëntere maatregelenprogramma’s bij de Partijen, is gedeelde kennis en inzicht nodig. Daarom hebben de Partijen bij de ISC bilaterale of trilaterale afstemmingsfiches/-overzichten opgemaakt.

Wat de KRW betreft, omvatten deze documenten voor elk grenswaterlichaam hoofdzakelijk (oppervlakte- en grondwater):

• De typering ervan (beschrijving en ligging);
• De chemische en ecologische toestand (oppervlaktewater) en de kwantitatieve en chemische toestand (grondwater);
• De milieudoelstellingen ervan;
• De maatregelenprogramma’s in verband daarmee.

In het kader van de internationale afstemming van de ROR bij de ISC werden eveneens fiches opgemaakt voor de grensoverschrijdende waterlopen.

Cartografie

Naast de nationale rapportering en de voor de EU verzamelde informatie is de districtsbrede cartografie de voornaamste tool om grensoverschrijdend te analyseren te af te stemmen. De kaarten werden met name opgemaakt om een overzicht te krijgen van hoe de druk evolueert.

Het Homogeen Meetnet Schelde (HMS)

Het Homogeen Meetnet Schelde (HMS) is een meetnet voor het oppervlaktewater in het hele internationale Scheldestroomgebiedsdistrict.

Het is bedoeld om meer kennis te vergaren over de kwaliteit van het oppervlaktewater in het Scheldestroomgebiedsdistrict en het speelt in op een sterk beginsel van de kaderrichtlijn water (KRW) en de richtlijn overstromingsrisico’s (ROR) op het vlak van internationale afstemming.

Sinds 1998 lagen de 14 meetpunten verspreid over de hoofdstroom van de Schelde van bron tot monding.

Het homogeen meetnet Schelde (HMS) werd vervolgens volledig herzien om, enerzijds, aan te sluiten op de vereisten inzake kwaliteitsmonitoring van de KRW, en anderzijds om een afgestemde visie te krijgen van de waterkwaliteit in de belangrijkste grensoverschrijdende waterlopen in het Scheldedistrict. De meetpunten uit het verleden werden behouden, en er werden punten toegevoegd op de belangrijkste zijrivieren en aan punten van grensoverschrijdend belang. Tussen 2014 en 2016 lag het aantal door het Homogeen Meetnet Schelde opgevolgde meetpunten op 27.

Alle HMS-meetpunten werden gekozen uit reeds bestaande meetnetten en ze werden door de verschillende partijen geïmplementeerd in het licht van de Kaderrichtlijn Water.

De voor het HMS uitgekozen meetpunten zijn representatief voor de toestand in het hele Scheldedistrict. Hierdoor geven ze een geharmoniseerde en grensoverschrijdende visie op de kwaliteit van het oppervlaktewater in het internationale Scheldestroomgebiedsdistrict. De bijzondere punten en meer verfijnde ontwikkelingen worden behandeld door elke Partij in haar eigen beheerplan.

Aan de hand van het HMS moet kunnen ingegaan worden op de volgende vragen:

• Welke zijn de trends en de ontwikkelingen?
• De oorzaken ervan?
• Zorgen de maatregelenprogramma’s en de beheerplannen van de Partijen voor meetbare resultaten?

De voor het HMS uitgekozen meetpunten zijn representatief voor de toestand in het hele     Scheldedistrict. Hierdoor geven ze een geharmoniseerde en grensoverschrijdende visie op de kwaliteit van het oppervlaktewater in het internationale Scheldestroomgebiedsdistrict. De bijzondere punten en meer verfijnde ontwikkelingen worden behandeld door elke Partij in haar eigen beheerplan.

Over het HMS 2^de generatie worden twee soorten rapporten opgemaakt:

Een jaarverslag, waarvan in de huidige vorm de historische (alleen fysisch-chemische) parameters en de meetpunten op de hoofdstroom van de Schelde in het HMS eerste generatie komen. Met dit rapport kan de kwaliteit van het Scheldewater onafgebroken gevolgd worden sinds 1998.

Een driejaarlijks rapport, op basis van de KRW-cycli, vollediger dan het vorige, maakt het mogelijk, de voor de Kaderrichtlijn Water relevante parameters en de Scheldespecifieke stoffen op te volgen in het hele Scheldedistrict. Dit rapport heeft betrekking op de volgende, voor het Scheldedistrict relevante parameters:

• De biologie ondersteunende fysisch-chemische parameters
• De biologische parameters
• De Scheldespecifieke polluenten
• De chemische parameters
• De laagwaterafvoer

In de 2^de uitgave (2014-2016) van het driejaarlijks rapport zijn ook andere punten inzake afgestemde monitoring in het Scheldedistrict opgenomen, in het bijzonder het Masterplan vis, de ISC-werkzaamheden met betrekking tot de oppervlakte- en grondwaterkwaliteit, evenals de waarnemingen van het waarschuwings- en alarmeringssysteem van het district (WASS).

De eerste uitgave van het driejaarlijks rapport over de waterkwaliteit in het Scheldedistrict omvatte de jaren 2011 tot 2013. Het was gebaseerd op de resultaten van het HMS 2^de generatie en de jaarverslagen waterkwaliteit. Daarin werden de schommelingen in de concentraties van KRW-kwaliteitsparameters en de Schelderelevante stoffen bekeken.

Andere acties

In de nota over de terugdringing van nitraat, afkomstig uit de landbouw, wordt een overzicht gegeven van de uitwisseling die plaatsvond op dit vlak bij de ISC.