Calamiteuze verontreiniging en waarschuwings- en alarmsysteem
Snel en gepast grensoverschrijdende calamiteuze verontreinigingen aanpakken met behulp van een functioneel waarschuwings- en alarmsysteem: dat is de rol van het waarschuwings- en alarmsysteem (WASS) van de Internationale Scheldecommissie.
Het Waarschuwings- en alarmsysteem Schelde (WASS)
Beschrijving
Elk land/gewest staat in voor het beleid inzake verontreinigingen op zijn grondgebied. De bevoegde overheden van elke ISC-Partij hebben zodoende regionale waarschuwingsposten. De Internationale Maas- en de Internationale Scheldecommissie (IMC en ISC) stelden een Waarschuwings- en Alarmsysteem (WAS) op punt voor hun stroomgebiedsdistrict, dat de te volgen procedures omvat bij een mogelijke grensoverschrijdende verontreiniging, anders gezegd een verontreiniging die een grensoverschrijdende impact kan hebben. Een Hoofdwaarschuwingspost (HWP) werd aangeduid door elke Partij. Alleen de HWP communiceren met elkaar in het kader van het WASS. Het Waarschuwings- en Alarmsysteem werkt door middel van een voor IMC en ISC gemeenschappelijke informaticatool; er is maar één enkel systeem, maar elke Commissie gebruikt haar eigen formulieren. De meldingen vallen onder de bevoegdheid van de Partijen; elke Partij informeert de overige betrokken Partijen door middel van haar HWP, en zet daarbij de ISC of de IMC in kopie.
Het WAS mag slechts gebruikt worden voor de meldingen tussen de hoofdwaarschuwingsposten van de Partijen. De interne procedures, de instructie aan de hoofdwaarschuwingspost om een melding te sturen naar een (de) andere Partij(en), evenals het verspreiden van de melding door de ontvangende hoofdwaarschuwingspost naar de waterbeheerders bij die Partij vallen onder verantwoordelijkheid van de individuele Partijen. Telkens als een plotse grensoverschrijdende aantasting van de oppervlaktewaterkwaliteit in het Scheldestroomgebiedsdistrict het watergebruik en/of de mens, de flora, de fauna en het milieu kan bedreigen, treedt het “Waarschuwings- en Alarmsysteem” van de ISC (WASS) of de IMC (WASM) in werking. Degene die de verontreiniging vaststelt, verwittigt de bevoegde overheid van diens grondgebied, regio of land ervan, en deze waarschuwt op haar beurt de hoofdwaarschuwingspost van diens Partij. Deze laatste zorgt op zijn beurt voor de melding, via de WAS-procedure, aan de hoofdwaarschuwingsposten van de overige Partijen in het Schelde- of Maasstroomgebiedsdistrict, naargelang het geval.
Hoofdwaarschuwingsposten van de Partijen (HWP)
De hoofdwaarschuwingspost is de enige instantie die het waarschuwings- en alarmsystemen in werking kan zetten. Elke Verdragspartij heeft een hoofdwaarschuwingspost. De contactgegevens van de hoofdwaarschuwingspost zijn bekend bij alle Verdragspartijen. Een hoofdwaarschuwingspost (HWP) wordt geacht, 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 beschikbaar te zijn. Hieruit volgt dat de HWP goede contacten hebben met de regionale netwerken (voor waterbeheer). De regionale netwerken zijn op de hoogte van het bestaan en de werking van hun hoofdwaarschuwingsposten. De hoofdwaarschuwingsposten staan overigens doorlopend in contact met, en passen zich aan aan de overige hoofdwaarschuwingsposten.
Lijst hoofdwaarschuwingsposten
F: Centre Opérationnel de Zone, Préfecture, Lille
W: Agence Prévention et Sécurité (APS), Marche en Famenne
BR: Brussels Instituut voor Milieubeheer, via een externe firma (G4S), Brussel
VL: River Information System, Evergem
NL: Schelde Coördinatie Centrum, Vlissingen
Soorten meldingen
In de procedure worden de soorten meldingen aangegeven: (i) alarm, (ii) mededeling, en (iii) vraag om informatie. Elke melding wordt afgesloten met een bericht ‘einde melding’.
Alarm
Een alarm is een melding van een calamiteuze verontreiniging met grensoverschrijdend risico; de verontreinigingsgolf kan de benedenstroomse Partij(en) bereiken en de aard van de verontreiniging vraagt om actie.
Informatie
Informatie is de melding van:
(1) een calamiteuze verontreiniging waarvoor geen grensoverschrijdende risico’s te verwachten zijn, gezien de aard en/of de plaats van het incident en/of dankzij een actie vanwege de Partij op wiens grondgebied de verontreiniging zich voordeed. Toch wordt het nuttig geacht om de Partijen dit mee te delen.
(2) een calamiteuze verontreiniging waarvoor de Partij op wiens grondgebied de verontreiniging zich voordeed onvoldoende informatie bezit om de risico’s ervan in te schatten. Dit bericht wordt zo snel mogelijk gevolgd door een alarm of een bericht ‘einde melding’.
Vraag om informatie
Een vraag om informatie is een melding door een benedenstroomse Partij ingevolge een plotse verandering in de waterkwaliteit en het vermoeden van een bovenstroomse calamiteuze verontreiniging; deze Partij vraagt aan de bovenstroomse Partij(en) duidelijker informatie.
Einde melding
Elk alarm, elke mededeling of vraag om informatie dient te worden beëindigd met een afsluitend bericht. Per definitie wordt dit bericht overgemaakt door de Partij die het waarschuwings- en alarmsysteem in werking stelde. De hoofdwaarschuwingspost die de oorspronkelijke melding stuurde, stuurt ook het afsluitend bericht.
Elke melding wordt afgesloten met een specifiek bericht:
- Een alarm wordt afgesloten met een bericht “einde grensoverschrijdende calamiteuze verontreiniging »
- Een mededeling wordt afgesloten met « einde mogelijkheid grensoverschrijdende calamiteuze verontreiniging », of ze wordt gevolg door een alarm
- Een vraag om informatie wordt afgesloten met “informatie geleverd ».
Oefeningen
Maandelijkse worden de communicatiekanalen tussen de HWP – e-mails met leesbevestiging, telefoon en fax – getest aan de hand van een beurtrol: Frankrijk, Wallonië, Vlaanderen, Brussel, Nederland. Elke maand verstuurt een HWP een testbericht en controleert alle communicatiekanalen met de overige HWP. Op dat ogenblik wordt er een standaard beoordelingsformulier gestuurd naar het ISC-secretariaat, zodat mogelijke problemen kunnen onderkend worden en erop wordt toegezien dat er een oplossing komt. Naast de maandelijkse testen organiseert de ISC een jaarlijkse WAS-oefening, met een fictieve calamiteit of incident met grensoverschrijdende impact. In 2020 zou er een eerste veldoefening moeten georganiseerd worden.
Afstemming met betrekking tot calamiteuze verontreinigingen in het Scheldedistrict
Opvolging van de maandelijkse testen
De ISC organiseert de beurtrol in verband met de maandelijkse oefeningen en zorgt voor de opvolging ervan bij de verantwoordelijke HWP.
Voorbereiding en organisatie van de jaarlijkse oefeningen
De ISC organiseert regelmatig een oefening om de volledige procedure uit te testen. Er wordt gedacht aan een denkbeeldige calamiteuze verontreiniging, die dan besproken en voorbereid wordt met een regionale stakeholder of een regionale waarschuwingspost. Er wordt gevraagd dat de communicatieoefening wordt uitgevoerd als ging het om een werkelijke situatie. De communicatiekanalen en -stappen worden gerapporteerd en beoordeeld.
De projectgroep “calamiteuze verontreinigingen”
De projectgroep “Calamiteuze verontreinigingen” van de ISC komt één keer per jaar samen, ter gelegenheid van een workshop die samen met de overeenkomstige groep bij de Internationale Maascommissie (IMC) wordt georganiseerd. Tijdens de workshop wordt gerapporteerd over de calamiteuze verontreinigingen met mogelijk grensoverschrijdende impact die zich het voorbije jaar voordeden, en deze worden besproken. De eventueel ondervonden moeilijkheden met het WAS of nieuwe vragen die opduiken worden besproken en er worden afspraken gemaakt rond mogelijke acties.